Tipografi ve Yazılı İletişim
Sayısız ücretsiz yazı tipi ve sistem yazı tipi arasında hangi birini seçeceğiz, yazı tipi özniteliklerinden hangisini kullanacağız?
Bu konuda gelişigüzel davranırsanız vermek istediğiniz mesajın kaybolup gitmesi an meselesi. Bu makalede fontların gizemli dünyasını inceliyoruz.
Yazı tipleri ya da diğer adıyla fontlar, kişilerarası iletişimde vücut dilinin oynadığı rolün bir benzerini yazılı iletişimde üstlenir. Amacımız doğru mesajı vermek olduğuna göre, bunu hangi tonda yapacağımız da büyük önem taşıyor.
Kişilerarası iletişimde vücut dilinin, duruş ve el işaretlerinin temel bir rolü vardır. Bunlar sözlü iletişimin destekçisi gibi görünse de, çoğu zaman için konuşmanın atmosferini, anlamını, bağlamını ve kullanılan içeriği belirler.Benzer şekilde, çevrimiçi ya da basılı, yazılı iletişimde uygun yazı tipini seçmek başlı başına bir sanattır. Ortam değiştikçe ilgili yazı tiplerinin kullanımı da değişir. El yazısı analizi, bir belgenin yaratılışı sırasında kişinin duygu ve düşüncelerini ele verebilir. Yine aynı biçimde, yazılı ya da cevrimici iletişimin özünde de kullanılan yazı tipi, tarz, boyut, renk, sınır ve vurgu bulunur.
Dekoratif fontların metinlerin gövdesi için kullanılması önerilmez. Çünkü okunurluğu düşürürler
Kerning, hizalama ya da boşluk olmaksızın iki karakter arasındaki uzaklığı gösterir.
Doğru fontu seçmek için öncelikle üç etken vardır: Hedef kitle, konu ya da metnin içeriği ve yazı tipinin anatomisi. Elbette yazı tipi tarzının ve renginin de dikkatle belirlenmesi gerekir zira bunlar o belgenin “havası” üzerinde söz sahibidir.
Bir Yazı Tipinin Anatomisi
Yazı tipi ya da font sözcükleri birbirinin yerine kullanılsa da aslında farklı şeylerdir. Font, bir yazı tipi ailesidir ve üzerinde her türden değişiklik yapılabilir. Bu yüzden, Calibri ya da Verdana birer fonttur. Ama “Calibri, Kalın, 10 punto” dediğimiz vakit bir yazı tipinden bahsederiz.
Font daha genel bir kavramken, yazıtipi çok daha ayrıntılı bir tanıma sahiptir. Font seçimi metnin okunurluğuna ve anlaşılırlığına göre değişir. Başta aralarından seçim yapabileceğiniz üç font ailesi bulunur. Bunlar serifli fontlar, serifsiz (yani sans-serif) fontlar ve elyazısı fontlardır. Genel olarak, serifli fontlar içeriğin okunabilirliğini artırır.
Referans çizgisi, metnin üzerinde durduğu varsayılan çizgidir. X yüksekliği, referans çizgisiyle küçük harflerin en üst çizgisi arasındaki mesafedir.
Serif fontlarda, harf başlangıcında ve sonunda süsleme amaçlı çizgiler bulunur. Resimde bunları işaretlenmiş halde görüyorsunuz.
Tırnaklı fontların aksine sans serif fontunda tırnaklar çok belirgin değildir. Dolayısıyla online sayfalarda özellikle tercih edilir.
Serifli fontlar, harflerin başlangıç ve bitiş noktasında küçük, dekoratif çizgiler içerir. Genelde web üzerinde bunları sıkça görürsünüz. Fransızcada “sans” öntakısı “olmadan” anlamına geldiği için, “sans-serif” sözcüğü de “serifsiz” fontları anlatır. Sans-serif fontların yapısı çok daha yumuşaktır ve süsleri bulunmaz.El yazısı fontları ise okunabilirliği ve anlaşılabilirliği çok daha düşük olan, modern ya da dekoratif fontlardır. Bunlar özellikle davet mektuplarında ya da tebriklerde kullanılır.
Şimdi, çevrimiçi iletişimde faydalanabileceğiniz bazı fontları yakından inceleyelim:
Serifli Fontlar
Daha önce açıkladığımız gibi, serifli fontlarda harflerin başlangıcında ya da bitişinde süs amaçlı çizgiler bulunur. Serifli fontlar daha çok basılı metinler için uygundur zira ekranda okunabilirliği düşüktür. Aşağıda, farklı durumlarda kullanabileceğiniz en cok tutulan fontları sıraladık.
BASKERVILLE: Bu bir sistem fontu olmasa da, internetten indirip kişisel kullanımınız için faydalanabilirsiniz. Çok fazla kullanılsa da, fontun x yüksekliği netliğini biraz azaltır. Ama başlıklar için çok iyi bir seçimdir.
BOOK ANTIGUA: Çok sayfadan oluşan raporlar için kullanılabilecek en net fontlardan biridir ve düşük puntolarda çok rahat okunabilir.
BOOKMAN OLD STYLE: Tıpkı Book Antigua gibi Bookman Old Style da ders kitapları ya da uzun raporlar için iyi bir seçimdir. Yuvarlatılmış hatları sayesinde rakamların yazımında ya da okuma güçlüğü çekenler için kolaylık sağlar.
CAMBRIA: Windows Vista ve Office 2007 paketiyle gelen yeni bir font olan Cambria, Times New Romana çok benziyor ama ardışık karakterler arasındaki boşluk daha iyi olduğu için ondan bir adım önde.
COURIER NEW: Courier aslında monospace yanı sabit boşluklu font ailesinin bir ürünü. Bu fontu teknik yönergelerde, örneklerde, çizimlerde ya da bilgisayar kodlarını yazarken kullanmanız yerinde olur.
GARAMND: Garamond özellikle önünde sonunda basılıp arşivlenecek e-postaların yazımı için ideal bir fonttur. Bu yüzden iş mektupları, duyurular, izin yazıları, uyarılar için kullanılabilir.
GEORGIA: Tıpkı Garamond gibi Georgia da amacı basılmak olan web tabanlı iletişim için biçilmiş kaftandır. Ayrıca rakamları çok net ve anlaşılırdır.
MINION: Sistem fontu olmasa da internetten indirilebilir. Cok kullanılan serifli fontlardan biri olsa da, Minion’la yazılmış metinleri iki yana yaslarken dikkatli olmanızda fayda var.
TIMES: Times ve Times New Roman birbirine cok benzese de, Times New Roman karakterlerin birbirine daha yakın konumlandırılmış olmasıyla ayrılır. Bu da yüksek harf aralığı (kerning) için iyi bir seçim değildir.
TIMES NEW ROMAN: Bu metnin okunabilirliği konusunda öteden beri tartışmalar olsa da, Microsoft ürünlerinin eski sürümlerinin varsayılan fontu olmuştur. Çevrimiçi mecralar için uygun bir font olmasa da, baskıda daha yüksek çözünürlükler kullanıldığından kağıt üzerinde bulanık ya da puslu değil, nettir.
Serifsiz (Sans-serif) Fontlar
Daha önce söylediğimiz gibi, sans serif fontlarda karakter çizgileri özgürce akar. Sans serif fontlar web için çok uygundur ama basılı medyada da baslıklar için sıkça kullanılır. Aşağıda farklı durumlarda tercih edebileceğiniz en yaygın sans serif fontları sıraladık.
ARIAL: Arial, serifsiz fontların en klasik ve en yaygın olanıdır. Neredeyse her web sitesi tasarımında kullanılabilen font, bu özelliğinden dolayı hemen hemen tüm internet tarayıcılarının varsayılan fontudur.
ARIAL BLACK: Arial’ın daha koyu bir sürümüdür. Daha cok bölüm araları ya da başlıklara uygundur. Bu fontu web sayfanızın ana metni için kullanmayın.
CALIBRI: Office 2007 ve Windows Vista’nın yeni varsayılan fontu olan Calibri, negatif harf aralığında bile okunurluğunu yitirmeyen, çevrimiçi ortamda göze hitap eden bir font.
FRANKLIN GOTHIC MEDIUM: Franklin Gothic özellikle sayfanızdaki resim altları için harika bir seçim, çünkü yapısı itibariyle biraz koyu. Sayılar için de çok yerinde bir secim.
HELVETICA: Okuma ve öğrenme güçlüğü çekenler için yerinde bir tercih. Arial’in yerine kullanılabilen bu font, parçalanmadan genişletilebilir. Ayrıca çok nettir ve sayılar için uygundur.
LUCIDA SANS: Web sayfası başlıkları için iyi bir font olan Lucida Sans, benzer puntodaki fontlardan hafifçe daha geniştir. Resim altları için tavsiye etmiyoruz.
MICROSOFT SANS SERİF: Web sayfalarının ana metinleri için mükemmel bir font.
TAHOMA: Verdana’nın yerine kullanılabilecek çok iyi bir font. Her sistemde kurulu olmasa da kolayca bulup yükleyebilirsiniz.
TREBUCHET MS: Öğreticiler ve açıklanması gereken içerik için çok uygun bir fonttur. Forumlar ya da topluluk web siteleri için bir numaralı secimdir.
VERDANA: E-posta yazmak için uygun bir secim olan Verdana, zaten web üzerinde kullanım için tasarlanmıştı. Web sayfalarının herhangi bir yerinde gönül rahatlığıyla kullanabilirsiniz.
Dekoratif Fontlar
Bunlar tebrik kartı ya da davet mektupları için kullanılır. Okunabilirliği çok düşük olsa da, metninizin estetik değerini artırır.
STİLİZE FONTLAR: Genellikle kartpostallar ya da flash tabanlı tebrik kartları için kullanılan bu fontlara fantezi fontları da deniyor. Örnek: Forte, Monotype Corsiva, Vivaldi.
ELYAZISI KİTAP FONTLARI: Daha çok çocuklara hitap eden masal ya da hobi kitaplarında kullanılır. Brush Script, Comic sans, Lucida Handwriting gibi.
TÜMÜ BÜYÜK HARFLİ FONT: Klavyenizdeki Caps Lock açık olsun olmasın, bu fontların tüm harfleri büyük harftir. Çevrimiçi dünyada büyük harfle yazı yazmak hakaret sayıldığı için, web sayfalarında kullanmamakta fayda var. Örnek: Bremen, Algerian.
İLK HARFİ BÜYÜK FONTLAR: Bu fontlar romanlarda, öykü kitaplarında ya da haber bültenlerinde gördüğümüz etki için idealdir. Anglo text, Gothic Flourish gibi fontlarda bu özellikten faydalanmak için büyük harfle yazmak gerekiyor.
En iyi yazıtipini seçmek için ipuçları
Başlık fontları, metin gövdesini oluşturduğunuz fontlardan büyük olmalı, ama 18 puntoyu geçmemeli.
Belgenizde, aksi gerekmediği sürece en fazla üç ya da dört font kullanın.
Metin gövdesi için serifli, başlıklar içinse serifsiz font kullanmak her zaman işe yarar bir yöntemdir.
Başlıklarda belgeyi daha çarpıcı kılacak kontrast renkler kullanabilirsiniz.
Karşınızdaki bir çocuk olmadığı sürece ne belgelerinizin ana metnini elyazısı fontlarıyla yazın ne de e-postalarınızda böyle bir yazıtipi kullanın.
Birden çok font kullanacaksanız birbirine benzeyenleri değil, birbirini tamamlayanları kullanın.
Başlıkları ya büyük harfle yazın ya da kalın yazı kullanın. Eğer tümünü büyük harfle yazacaksanız serifsiz bir font seçin.
Ana metni hiçbir zaman büyük harflerle ya da kalın harflerle yazmayın. Metnin içinde, zorunlu olmadıkça font değişimi yapmayın. Birçok kullanıcı, italik metinleri okunabilirliği düşürdüğü için tercih etmez.
Başlıklarda karakter uzaklığını, yani kerning’i mutlaka ayarlayın. Arası açıldığında kopuk kopuk durmayan fontları tercih edin.
.jpg)
Temel Tasarim Ilkeleri
Denge: Bir tasarimda denge unsuru gözetilmedigi taktirde, ürün beklenen etkiyi yaratamaz. Burada sözü
edilen denge, tasarimi olusturan hareketli unsurlarin (Fotografi tipografik veri-ler, ilüstrasyonlar vs.), belirlenen
düzlem üzerinde dengeli dagilimidir. Bir tasarimda iki farkli denge sistemi kullanilabi-lir: Simetrik ve Asimetrik
denge.
Simetrik denge: Resmiyetin, otoritenin vurgulana-cagi tasarimlarda tercih edilir. Diger yandan simetri
dürüst-lügün, sayginligin psikolojik simgesi olarak degerlendirilmek-tedir. Simetrik dengenin somut örneklerini
dogada sik sik gö-rürüz. Örnegin Insan gövdesi ve insan yüzü simetrinin en yakinimizdaki örnekleridir. Kitap,
dergi, brosür gibi çok say-fali basili materyallerde de simetrik denge uygumalanna çok sik rastlariz.
Simetri; dengeli parçalar, dengeli sayfalar, asagi yukari ayni boyda sag, sol, alt, ve üst bosluklar demektir.
Simetrik düzenlemeler günümüzün grafik tasarim uygulamalarinda yaygin olarak kullanilmaktadir.
Asimetrik denge, birbirine benzemeyen ya da esdeger olma-yan görsel unsurlar arasinda dinamik bir denge
ya da ya da düzen saglayan bir kavram olarak ele alinmaktadir. Simet-rik dengede oldugu gibi asimetrik
dengede de bir optik agirlik merkezi vardir. Ama bu merkez geometrik merkezden farkli bir konumdadir.
Asimetride, büyük yazi küçük yaziyi, büyük görsel öge küçük görsel ögeyi ezer ancak sayfada yine de
bü-ünlük hakimdir.
Simetri de, asimetri de dostunuz ya da düsmaniniz olabilir. Muhafazakar ve sakin bir imaj için simetriyi;
çagdas ye genç bir imaj için asimetriyi seçin.Simetride düzen ve kural, asi-metride rastlanti ve keyfilik
egemendir. Simetri katilik ve sinirliligi, asimetri ise hayati, eglenceyi ve özgürlügü simgeler.
Bütün bu söylenenlere ragmen, denge hiç bir zaman bir deli gömlegine dönüstürülmemelidir. Yani hiçbir
tasarim ilkesi kesin bir kural niteliginde degildir. Tasarimci, gerektigi haller-de optik dengelerle oynayarak ilgi
çekmeye çalisabilir. Ancak bu bilinçli bir seçim olmalidir.
Oranti ve Görsel Hiyerarsi: Iki ya da daha çok sayida görsel unsur, tasarim yüzeyinde birlestirilirken
mutlaka bir oranti sorunu ile karsilasilir. Tasarimci, görsel unsurlarin orantisal iliskilerinde degisken ya-pilar
kurmaya çalisir. Çünkü, genisligin uzunluga, renkli ola-nin renksiz olana, bir ölçünün digerine esit oldugu
tasarim-lar, tekdüze görünürler.
Görsel hiyerarsi, tasarim içinde vurgulanmak istenen mesaja göre görsel unsurlarin ölçülenmesi anlamina
gelir. Kimi tasa-rimlarda fotograf öne çikarilirken, kimisinde tipografik un-surlar, kimisinde renk, hatta
bazilarinda tasarim yüzeyindeki beyaz bosluk öne çikabilir..
Boyut disinda renk tonlarini (açiklik, koyuluk) kullanarak ya da unsurlari uzak yakin konumlandirarak da görsel
hiyerar-si yaratilabilir. Hatta bazen hiyerarsik yapi içindeki unsurlar çatistirilarak hareketli tasarimlar elde
edilebilir. Örnegin görsel unsurlardan biri boyutuyla, digeri rengiyle ön plana çikarilabilir.
Devamlilik : Okuyucunun gözü, tasarim yüzeyinde belli ilkeler dogrultu-sunda hareket eder. Göz
hareketlerinin ustaca degerlendirildigi bir tasarim daima hedefine ulasir.
Göz aliskanlik geregi soldan saga ve yukaridan asagiya dogru bir yön izler. Gözün yatay hareketleri dikey
hareketlerine gö-re daha kivrak ve hizlidir. Aynca göz; büyükten küçüge, ko-yu renkten açik renge, renkliden
renksize, alisilmamis olan-dan alisilmis olana dogru bir yol izler.
1/2Göz bir unsurdan digerine dogru kesintisiz geçisler yapabili-yorsa, devamlilik saglanmis demekir. Devamlilik
görsel unsurlann boyutlari ve biçimleri arasinda olusturulan benzer-likler, tekrarlamalar ve görsel hiyerarsi ile
saglanabilir.
Tek bir tasarim içinde oldugu kadar dizi olusturan bir çok tasarim arasinda da devamlilik saglanabilir. Örnegin
bir der-ginin, kitabin sayfalarinda, dizi olusturan kitap kapaklarinda bir bütünün parçalan oldugu izlenimi
yaratmak için devam-lilik saglayan unsurlar kullanilabilir. Yani bir yayinevinin dizi kitaplarinin kapaklarinda
fotograf yada Illüstrasyonun, yazar adinin, logonun ayni yerde kullanilmasi, ayni yazi karakteri-nin tercih
edilmesi görsel devamliligi saglar.
Bütünlük: Tasarim ilkelerinden belki de en çok dikkat edilmesi gerekeni bütünlüktür. Bir tasarimda bulunan
görsel unsurlar bütünlük olusuturacak sekilde biraraya getirildiginde etkili olurlar. Ayni temel biçime, dokuya,
boyuta, renge ya da duy-guya sahip ögeler bir tasarimda bütünlügü olustururlar.
Tasarimci bütünlük olusturmada bazi farkli yöntemlere bas-vurabilir:
Bordür: Tasarim yüzeyini çevreleyen bordürler bütünlük saglamada kullanilabilirler. Bordürler arasi ölçü,
üslup gibi benzerlikler, bir tasarimi bütünlüge ulastirabilirler.
Beyaz bosluk: Gerekli yerlerde beyaz bosluklar birakilarak bir tasarimda bütünlük saglamak mümkündür.
Eksen: Bir grafik tasarim yüzeyinde bütünlük olusturmada en yaygin kullanilan yöntemlerden biri eksen
kullanmaktir. Bir tasarim yüzeyinin çatisi en az iki olmak üzere, üç ya da daha fazla yatay ve dikey eksenden
olusur. Resimle tipografiyi ayni hizada yerlestirmek için eksenlerden yararlaniriz.
Üçnokta yöntemi : Tasarimcilar, kompozisyon yüzeyinde be-lirledikleri üç odak noktasini tasarimin bagimsiz
birimlerini birbirine baglayan unsurlar olarak kullanabilmektedir. Göz, bir yüzey üzerinde yer alan üç unsuru
hayali çizgilerle birles-tirerek bir üçgen olusturmakta ve tasarimi bir bütün olarak algilamaktadir.
Sayfa tasariminda, karsilikli sayfalar arasinda bütünlük sag-lamak için su yöntemlerden yararlanabiliriz: Her
iki sayfada da; ayni rengi, yazi karakterini ya da tasarim üslubunu kul-lanabiliriz. Sol sayfadaki eksenin konum
ve ölçüsünü sag sayfada yineleyebiliriz.
Vurgulama : Hangi görsel unsuru (baslik, metin, fotograf vb) vurgulayacaksak önceden karar verip ona göre
boyut büyütme koyu ton ya da canli renk kullanimi gibi vurgulama yöntemlerini denemelidir.
Unutmayiniz!.. Bir tasarim yüzeyinde hersey ayni anda vurgulanmak istenirse vurgu kavrami yok olur.
Vurgulayici un-sur; konuya, müsterinin beklentilerine ve hedef kitlenin özel-liklerine göre degisebilir.
Vurgulama; ön plana çikarilmasi gereken unsur ile ikinci planda kalmasi gereken unsurlar arasinda gerçeklestirilecek bir yön. boyut, biçim, doku, renk, ton ya da çizgi kontrasti ile gerçeklestirilebilir.
Ismail KIRBAS ile Web Sitesi Tasarimi http://www.kirbas.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder