GRAFİİK TASARIM DERSLERİ-3

TİPOGRAFİ TERİMLERİ

Asılı Girinti: Bir paragrafın ilk satırının sol marja hizalandığı, diğer satırlarına eşit miktarda girinti verildiği bir döküman stili. Liste halinde bilgi vermekte kullanılan etkin bir stildir. Bazen asılı metin de denilir.

Başlık Metni: Gövde metninden daha büyük olan, manşet ve başlıklarda kullanılan yazı.

Birleşik Harf: Bir birim olarak çizilen iki ya da daha fazla harf. Bazı yazı tiplerinde belirli harf çiftleri yanyana basıldıkları taktirde hoş durmayacak biçimde üst üste biner. Bunun yerine bir birleşik harfin konulması bu gibi durumlarda görünümü iyileştirir.

Bloklu: Tipografide metin sol ve sağ marjlarına hizalıysa bloklanmış, yani iki yana yaslı olur.

Cetvel Rakamları: Hepsi aynı genişlikte olan rakamlar. Verilerin tablo halinde sunumunu kolaylaştırır. Aynı zamanda izalı rakamlarda denir.

Dikit: Bir yazı tipinde k, b ve d harflerin diğer küçük harflerin x yüksekliğinin üstüne taşan kısmı.

Dingbat: Harf veya rakam olmayan karakter. Dingbat fontlar tamamen bu karakterlerden oluşur ve oklar, madde imleri ve araçlar gibi sembol ve diğer süslerin kaynağıdır.

Dul: Bir paragrafın sonunda tek başına kalan kelime ya da kelime parçası.

Eğik: Bir yazı tipinin eğik türü. Eğik yatığa (italik) benzer ama gerçek italiğin el yazısı benzeri niteliğini taşımaz.

Em, em boşluğu, em karat: Tipografide yaygın biçimde kullanılan bir ölçü birimidir. Em, punto genişliğidir. Örneğin 12 punto yazıda bir em 12 punto genişliktedir.

En, en boşluğu, en karat: Tipografide yaygın biçimde kullanılan bir ölçü birimidir. En tipik olarak punto genişliğinin yarısıdır.

Em Dash (ayırıcı tire): Bir cümledeki kesintiyi göstermekte kullanılan, em genişliğinde bir çizgi.

En Dash (bitiştirici tire): En uzunluğunda bir tire, bir değer aralığını gösterir. Bazı dizgiciler ayırıcı tire yerine bitiştirici tire kullanmayı tercih eder.

Font: Bir yazı tipinin belirli bir stil, ağırlık ve genişliği. Örnek olarak Times Roman Bold Extended verilebilir. Times bir yazı tipi ailesidir, Roman bir stildir, Bold bir ağırlıktır, Extended ise bir genişliktir. Font ve yazı tipi genellikle bir diğeri yerine kullanılır. Elle dizgide font terimi belirli bir yazı tipi tasarımının tek bir punto boyunu betimlerdi. Sayısal dizgi teknolojisi ölçeklenebilir fontlara olanak tanıdığından bir fontu tanımlayan punto boyu artık geçersizdir.

Font Ailesi: Aynı zamanda yazı tipi ailesi de denir. Birlikte kullanılmak üzere tasarlanmış benzer fontların bir koleksiyonu. Örneğin; Garamond ailesi roman ve italik stilleri, muhtelif ağırlıkları (regular, semibold ve bold) ve çeşitli genişlikleri (extended ve compressed) içerir.

Font Kontrastı: Bir fontun karakterlerinin çiziminde kullanılan hatların kalınlık erimi. Örneğin Helvetica fontunun kontrastı düşüktür çünkü; harfler özdeş kalınlıkta hatlarla çizilir. Diğer bir yandan Bodoni fontu yüksek kontrasta sahiptir.

Galley Prova: Nihayi kopyaya son okuma yapılmasına izin verecek kadar yakın olan ve sayfa bağlanmadan önce alınan prova. Aynı zamanda tahsisi çıkışıda denen bu prova dizgi hatalarının kontrolünde kullanılır.

Karakter: Tipografide bir harf, işaret ya da noktalama işareti gibi tek bir element.

Karakter Kodlaması: Kodlama, karakter kodlarını bir fontun şekilleri ile eşleyen bir tablodur. En son font teknolojisi olan ve bilinen hemen tüm alfabeleri barındıracak biçimde tasarlanmış olan open type ta 32.768 olası tipografik kod vardır.

Karat: Belirli bir boşluk boyu için kullanılan bir dizgi terimi. Örneğin bir em karat punto boyu genişliği, en karat ise bunun yarı genişliğidir.

Kelime Ağırlığı: Okunaklılığı arttırmak için veya bir metin bloğunu belirli bir yere sığdırmak için kelimeler arasında verilen ortalama boşluk.

Leke Değeri: Bir metin bloğunun tutarlılığı. Bu, karakterleri oluşturan hatların kalınlığına bağlı olduğu gibi, metin bloğunda kullanılan puntoya ve satır aralığına da bağlıdır. Deneyimli dizgiciler leke değeri derken, metnin tutarlılığı, metin kompozisyonunda beyaz boşluk akışları olamaması ve düzgünlüğünden bahseder.

Metni Oturtmak: Metnin tamamı bir alan ya da sayfa sayısına sığması için boy ve boşluklarının ayarlanma süresi. Hesaplamayla ya da metin oturana kadar bilgisayarda yapılacak ardışık ayarlamalarla gerçekleşebilir.

Negatif Yazı, Negatif Metin: Siyah üzerine beyaz ya da koyu zemin üzerine basılan yazı.

Open Type: Eski font teknolojilerinin problemlerini çözer. Open Type fontlar platformlar arası uyumludur ve hemen her dilde dizgiye izin verecek biçimde onbinlerce şekilden oluşan karakter setlerini içerebilir. Küçük / büyük harfler ve eski tarz rakamlar gibi özel karakterler de ayrı bir font olmak yerine Open Type fontlara dahil edilmiştir. Adobe, ölçeklenebilir Open Type fontlara ek olarak dar bir punto aralığında dizilmek üzere tasarlanmış bir dizi Open Type fontu olan opticals seçeneğini de sunar.

Pi Karakterleri: Sıradan fontlara dahil edilmeyen, matematik sembolleri gibi özel tipografik karakterler.

Pika: Bir inçin yaklaşık altıda biri olan birim. Bir pika 12 puntoya eşittir.

Roman: Bir yazı tipinin (italik sürümün aksine) dik duran stil.

Sarkıt: Bir küçük harfin (y,p ve q gibi) satır çizgisinin altına sarkan kısmı. Çoğu yazı tipinde J ve Q gibi harflerde satır çizgisinin altına sarkar.

Satır Çizgisi: Bir yazı tipindeki karakterlerin çoğunu üzerinde durduğu varsayılan hayali çizgi.

Serif: Yazı tipi tasarımında bir harfi tanımlayan ana hatların uçlarında görünen, dekoratif amaçlı küçük süslemeler.

Sıkıştırılmış Font: Fontun belirli bir mekana daha fazla karakter sığdırmak için kullanılan daha dar sürümü.

Stil: Bir yazı tipinin ailesini oluşturan yatık ve kalın gibi varyasyonlarından biri.

Ters Yatık: Geriye doğru yatık olan yazı tipi. (italiğin tersi)

True Type: Ölçeklenebilir bir font teknolojisi.

Type 1: Sayısal metin için standart format. Adobe tarafından geliştirilen Type 1 kısa bir süre öncesine kadar en yaygın bulunan yazı tipi formatıydı. Type 1 in yerini çok daha fazla sayıda karakter, çoklu dil ve benzeri unsurlara sahip dillerde dizgi için yayılabilen elementler sunan opentype fontlar aldı.

Üstü Çizili: Temel olarak iptal işlemini gösteren bütün harflerin üstüne çizgi çekilmiş metin.

X Yüksekliği: Geleneksel olarak X yüksekliği küçük x harfinin yüksekliğidir. Genel bir kural olarak küçük harflerin sarkıt ve dikitleri hariç gövde yükseklikleridir. Bazı küçük harfler tasarımlarının bir parçası olarak sarkıt ve dikitleri olmadan bile x yüksekliğini hafifçe aşabilir yada altında kalabilir. Belirli büyük harflerin genişliğine dayalı bir ölçü olan aynı puntodaki farklı yazı tipleri arasında x yüksekliği önemli ölçüde değişkenlik gösterebilir.

Gövde Metni: Bir dökümanın başlık ve spotlarından ayrışan ana metni.

Greeking: Sayfa tasarımı amacıyla asıl metnin yerini tutacak anlamsız metin.

Harf Aralığı: Özdeşlik algılaması oluşturmak için karakter çiftleri arasındaki yatay mesafenin ayarlanması, kerning, manşet gibi büyük yazı karakterleri kullanıldığında kritiktir. Yan yana gelen Ty harfleri ?y?nin kuyruğunun ?T? nin kanadı altına girmesi için ayar gerektirir.

Harf Aralıkları: Harf aralıkları ayrı bir metin bloğuna bütün olarak yapılır ve buna izleme de denir. Bu, harf çiftlerinin arasındaki mesafeyi ayarlayan harf aralığından farklı bir şeydir. Harf aralıkları okunaklığı artırmak ve belirli bir alana metni oturtmak için kullanılır.

Hizalama: Metnin marjlar arasındaki yerleşimi. Metin genellikle sadece bir marja sola sola yada sağa hizalanır ve sola sağa yaslı, yada soldan sağdan bloklu olarak adlandırılır. Her iki marjdada yaslanan metne bloklu metin denir.

İnisiyal Harf: Bir paragrafın ilk büyük harfinin daha büyük puntoyla yazıldığı ve ilk satırın üstüne hizalandığı bir doküman stilidir. Metinde bölüm gibi yeni bir ayrımın başladığını gösterir.

İtalik: Bir yazı tipinin eğik yada el yazısı benzeri sürümü. Düz duran yazı tiplerine genellikle roman denir.

Kabartma Harf: Bir paragrafın ilk büyük harfinin daha büyük puntoyla yazılması ve metnin ilk satırının çizgisine hizalanması.